Gouda-NL

Bericht overgenomen uit de Goudsche Courant

Machine zaagt zelf betonbekisting

Ook de bouw ontkomt niet aan automatisering. Het aannemersbedrijf HBW demonstreerde deze week hoe met de computer vervaardigde tekeningen zonder tussenkomst van een timmerman door de machine kunnen worden omgezet in onderdelen van een betonbekisting. Een stap in de richting van robots op de bouwplaats.

ANDERS DAN de vliegtuig- en de auto-industrie heeft de bouw niet echt een high-tech-imago. Het tegendeel lijkt eerder het geval, wat vooral in de hand wordt gewerkt doordat met name ontwikkelingen als automatisering aan de bedrijfstak voorbij lijken te gaan. Het bouwen van huizen, fabrieken, kantoren en ‘kunstwerken’ verloopt afgezien van schaalvergroting en het gebruik van geprefabriceerde elementen nog grotendeels op traditionele wijze.

Daar lijkt verandering in te komen. Dinsdag presenteerde de Hollandsche Beton- en Water-bouw (HBW), werkmaatschappij van de Hollandsche Beton Groep (HBG) Cadkist, een voor Nederland uniek automatiseringsproject. Met Cadkist is het voor het eerst mogelijk het ontwerpen van bouwtekeningen op de computer (Computer Aided Design, CAD) te koppelen aan de produktie (Computer Aided Manufacturing, CAM) op het werk.

In het geval van Cadkist, de naam wijst er al op, gaat het om het geautomatiseerd ontwerpen en produceren van betonbekistingen. Deze uit hout getimmerde constructies, die voornamelijk op grotere bouwwerken worden gebruikt, dienen om het zojuist gestorte en nog natte beton op zijn plaats te houden. Als het beton is uitgehard en het alleen af kan, wordt de bekisting verwijderd.

Vooral bij onalledaags vormgegeven betonconstructies luistert een exacte maatvoering van de bekisting erg nauw en wordt een zwaar beroep gedaan op het vakmanschap van de betontimmerman. Hij namelijk moet de tekeningen van architect en constructeur ‘uitslaan’, wat inhoudt dat hij ze vertaalt in strepen en stippellijnen op houten platen. waarna de onderdelen van de bekisting kunnen worden uitgezaagd.

Dat uitslaan lukt minder nauwkeurig naarmate een constructie groter is. Als er wordt gewerkt aan betonnen tunneldelen van honderden meters lengte, willen zich nog wel eens vreemde verrassingen voordoen wanneer de geprefabriceerde bekistingsonderdelen op de bouwplaats worden gesteld.

Prof. ir C. de Vos, directeur automatisering van HBW, wijst op nog een probleem: het vakmanschap verdwijnt in hoog tempo. Menige timmerman weet geen raad meer met tekeningen voor ingewikkelde betonconstructies zoals de balkons van het stadhuis-muziektheater in Amsterdam, onderdelen van de in aanbouw zijnde Nederlandse waterkrachtcentrales of vrijdragende spiltrappen van tien verdiepingen hoog.

Om deze redenen, behoefte aan een exacte maatvoering en verdwijnend vakmanschap, besloot HBM, financieel gesteund door het ministerie van Economiscbe Zaken, tot het demonstratieproject Cadkist, waarmee het bedrijf weer een klein stapje verder zet in de richting van automatisering van het bouwproces.

Al sinds 1982 namelijk gebruiken vrijwel alle werk- en dochtermaatschappijen van de HBG het computer-tekensysteem Cadam, voor het maken van bouw- en constructietekeningen. In 1986 werd Cadam vervolgens geïntroduceerd op de bouwplaats. Dat gebeurde bij de bouw van de Philips fabriek voor submicronchips in Nijmegen, waar een online verbinding tot stand werd gebracht tussen een terminal in de bouwkeet en de centrale computer van HBG in het Rijswijkse hoofdkantoor.

Via die verbinding konden afwijkingen die tijdens de bouw werden geconstateerd direct in de tekeningen worden verwerkt en omgekeerd kon het hoofdkantoor wijzigingen aanbrengen, die direct konden worden bekeken op de bouwplaats.

Cadkist gaat weer een stap verder en beoogt eigenlijk af te rekenen met ‘de hele papierwinkel’ zoals P. Breek, hoofd van de bekistingsfabriek van HBW in Gouda het uitdrukt. Zijn fabriek, waar betonbekistingen worden gemaakt voor HBW, andere HBG-maatschappijen en voor derden, is uitgekozen als proefobject voor Cadkist. Traditioneel wordt bij het vervaardigen van die houten constructies of delen daarvan gewerkt aan de hand van tekeningen op papier die de timmerman ‘vertaalt’ in houten bekistingssegmenten.

Cadkist brengt daar verandering in, doordat het de papieren stap overslaat en de computertekening rechtstreeks op het hout overbrengt. Een demonstratie van Cadkist geeft aan hoe de toekomstige bouwplaats er wellicht gaat uitzien.

De ontwerptekening van een bekisting wordt na vervaardiging op het Cadam-systeem - in het demonstratieproject gebeurde dat op het kantoor van de HBW in Gouda - per telefoonverbinding verstuurd naar de bouwplaats, in dit geval de op een steenworp afstand gelegen bekistingsfabriek.

In die fabriek staat een terminal, waarmee de tekening kan worden bekeken, maar die ook de mogelijkheid geeft extra informatie op te vragen. Als er geen onduidelijkheden meer zijn, wordt een speciaal ontwikkelde plotter in werking gezet, die gedeelten van tekeningen op werkelijke grootte (schaal 1:1) rechtstreeks op houten platen graveert.

De plotter bestaat uit een balk die in de lengte boven een horizontaal liggende houten plaat heen en weer rijdt en waarop een freeskop is bevestigd die in dwarsricbting beweegt. Door deze combinatie van vrijheden kan elke mogelijke vorm worden overgetekend. Als de machine klaar is met frezen, kan het patroon worden uitgezaagd en is een deel van de bekisting gereed.

HBW spreekt van een robot, maar in feite is hier slechts sprake van een numeriek gestuurde freesmachine, zoals er talloze in gebruik zijn. Zelfs wanneer binnenkort, zoals de bedoeling is, de machine direct zaagt in plaats van te frezen, is er nog geen robot aan het werk op de bouwplaats.

In dat opzicht heeft Nederland een forse achterstand op andere landen, zoals bijvoorbeeld Japan, waar het gebruik van robots op de bouwplaats niets nieuws meer is. In Nederland wordt nu een bescheiden stap in deze richting gezet. Het is niet waarschijnlijk dat bouwvakkers met hamer en nijptang op afzienbare termijn plaats moeten maken voor zagende en timmmerende machines, maar de overwegingen van HBW geven toch aan in welke richting wordt gedacht: de proef met Cadkist heeft als belangrijkste doelstelling het opdoen van ervaring voor het invoeren van automatisering op de bouwplaats.

BAS VAN KLEEF

Tot zover het artikel uit de Goudsche Courant